Przygotowania do matury 2025 w zakresie podstawowym to nie lada wyzwanie, zwłaszcza z bogatą listą lektur obowiązkowych. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie najważniejszych utworów, które znajdą się w zakresie matury z języka polskiego. Oto szczegółowa lista i krótkie omówienie kluczowych pozycji.

1. Biblia

Biblia to fundament literatury i kultury europejskiej. Na maturze wymagana jest znajomość fragmentów takich jak: Księga Rodzaju, Księga Hioba, Księga Koheleta, Pieśń nad Pieśniami, Księga Psalmów oraz Apokalipsa św. Jana. Te teksty nie tylko mają znaczenie religijne, ale również literackie, będąc inspiracją dla wielu innych dzieł literatury.

2. Jan Parandowski, „Mitologia, część I Grecja”

Mitologia grecka w opracowaniu Jana Parandowskiego to klasyczne dzieło, które wprowadza czytelników w świat bogów, herosów i mitów starożytnej Grecji. Parandowski przystępnie przedstawia mity, które są podstawą wielu motywów literackich.

3. Homer, „Iliada” i „Odyseja” (fragmenty)

Eposy Homera, „Iliada” i „Odyseja”, to opowieści o bohaterach trojańskich, podróżach i bogach, które kształtowały kulturę grecką i europejską. Fragmenty tych dzieł są kluczowe dla zrozumienia starożytnej epiki.

4. Sofokles, „Antygona”

„Antygona” to tragedia grecka, która porusza kwestie prawa, moralności i obowiązku wobec rodziny i państwa. Dzieło Sofoklesa jest jednym z fundamentów teatru antycznego.

5. Horacy – wybrane utwory

Horacy to rzymski poeta, którego liryka zawiera ponadczasowe refleksje na temat życia, miłości i przyjaźni. Jego utwory, takie jak „Carpe diem”, są ikonami literatury.

6. Bogurodzica; Lament świętokrzyski (fragmenty); Legenda o św. Aleksym (fragmenty); Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty)

Średniowieczne polskie utwory religijne i moralistyczne, które ukazują duchowość i życie codzienne tamtych czasów. „Bogurodzica” jest także jednym z najstarszych zabytków polskiej poezji.

7. Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragmenty)

Zbiór opowiadań o życiu świętego Franciszka z Asyżu, który jest symbolem pokory i miłości do natury. Te historie są pełne prostoty i duchowej głębi.

8. Pieśń o Rolandzie (fragmenty)

Epika rycerska, która opowiada o bohaterskich czynach Rolanda i wojnie Karola Wielkiego z Saracenami. Fragmenty „Pieśni o Rolandzie” to klasyka literatury średniowiecznej.

9. Gall Anonim, „Kronika polska” (fragmenty)

„Kronika polska” Galla Anonima to jedno z najważniejszych źródeł do poznania wczesnej historii Polski. Fragmenty kroniki są kluczowe dla zrozumienia średniowiecznych dziejów naszego kraju.

10. Dante Alighieri, „Boska komedia” (fragmenty)

„Boska komedia” to monumentalne dzieło, które opisuje podróż Dantego przez Piekło, Czyściec i Raj. Fragmenty tego utworu są esencją literatury średniowiecznej i renesansowej.

11. Jan Kochanowski, wybrane pieśni, psalmy i treny

Jan Kochanowski to czołowy przedstawiciel polskiego renesansu. Jego pieśni, psalmy i treny, zwłaszcza „Treny” poświęcone zmarłej córce Urszuli, są perłami literatury polskiej.

12. Piotr Skarga, „Kazania sejmowe” (fragmenty)

Kazania sejmowe Piotra Skargi to zbiór mów politycznych, które poruszają problemy ówczesnej Rzeczypospolitej. Fragmenty tych kazań ukazują troskę o dobro państwa.

13. Wybrane wiersze poetów barokowych: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński

Barokowi poeci polscy w swoich utworach łączą refleksję nad życiem z finezyjną formą literacką. Wiersze Naborowskiego, Morsztyna i Sępa-Szarzyńskiego to kluczowe teksty tej epoki.

14. Jan Chryzostom Pasek, „Pamiętniki” (fragmenty)

„Pamiętniki” Jana Chryzostoma Paska to barwne opisy życia szlacheckiego XVII wieku. Fragmenty te pokazują codzienność, wojny i obyczaje tamtych czasów.

15. William Szekspir, „Makbet”, „Romeo i Julia”

Dramaty Szekspira to arcydzieła literatury światowej. „Makbet” i „Romeo i Julia” to historie o ambicji, miłości i tragedii, które od wieków fascynują czytelników.

16. Molier, „Skąpiec”

„Skąpiec” Moliera to komedia, która w satyryczny sposób ukazuje chciwość i jej konsekwencje. To jedno z najważniejszych dzieł teatru francuskiego.

17. Ignacy Krasicki, „Hymn do miłości ojczyzny”, wybrane satyry

Ignacy Krasicki, nazywany księciem poetów polskich, w swoich utworach poruszał ważne kwestie społeczne i polityczne. Jego satyry są celne i wciąż aktualne.

18. Franciszek Karpiński, wybór sielanek i liryki religijnej

Twórczość Franciszka Karpińskiego to przede wszystkim liryka religijna i sielanki, które ukazują piękno natury i uczucia religijne.

19. Adam Mickiewicz, „Oda do młodości”; wybrane ballady, „Konrad Wallenrod”, „Dziady cz. III”

Adam Mickiewicz to wieszcz narodowy, którego utwory kształtowały polski romantyzm. „Dziady” i „Konrad Wallenrod” to dzieła o wielkiej sile patriotyzmu.

20. Juliusz Słowacki, „Kordian”, wybrane wiersze

Juliusz Słowacki, kolejny z wielkich romantyków, w „Kordianie” i swoich wierszach porusza tematy wolności i walki o niepodległość.

21. Zygmunt Krasiński, „Nie-Boska komedia”

„Nie-Boska komedia” to dramat, który przedstawia wizję upadku arystokracji i rewolucji społecznej. To ważne dzieło polskiego romantyzmu.

22. Cyprian Kamil Norwid, wybrane wiersze

Cyprian Kamil Norwid to poeta, którego twórczość jest pełna refleksji filozoficznych i społecznych. Jego wiersze są trudne, ale bardzo wartościowe.

23. Bolesław Prus, „Lalka”, „Z legend dawnego Egiptu”

„Lalka” Bolesława Prusa to powieść realistyczna, która ukazuje społeczeństwo polskie XIX wieku. To jedno z najważniejszych dzieł polskiej literatury.

24. Eliza Orzeszkowa, „Gloria victis”

„Gloria victis” to zbiór nowel Elizy Orzeszkowej, które ukazują losy uczestników powstania styczniowego. To poruszające i pełne patriotyzmu utwory.

25. Henryk Sienkiewicz, „Potop”

„Potop” to powieść historyczna, która opisuje wydarzenia związane z najazdem szwedzkim na Polskę. To monumentalne dzieło Sienkiewicza.

26. Adam Asnyk, wybór wierszy

Adam Asnyk to poeta pozytywizmu, którego liryka jest pełna romantycznych i realistycznych motywów. Jego wiersze poruszają tematy miłości, przyrody i filozofii.

27. Fiodor Dostojewski, „Zbrodnia i kara”

„Zbrodnia i kara” to psychologiczna powieść Fiodora Dostojewskiego, która bada moralne dylematy i psychikę zbrodniarza. To jedno z najważniejszych dzieł literatury światowej.

28. Wybrane wiersze poetów Młodej Polski: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff

Poeci Młodej Polski, tacy jak Kasprowicz, Przerwa-Tetmajer i Staff, w swoich wierszach wyrażają dekadenckie i modernistyczne nastroje przełomu wieków.

29. Stanisław Wyspiański, „Wesele”

„Wesele” to dramat Stanisława Wyspiańskiego, który ukazuje polskie społeczeństwo początku XX wieku. To symboliczne dzieło pełne narodowych i społecznych odniesień.

30. Władysław Stanisław Reymont, „Chłopi” (tom I – Jesień)

„Chłopi” to epicka powieść Reymonta, która ukazuje życie wiejskiej społeczności. Tom „Jesień” wprowadza w barwny świat polskiej wsi.

Sprawdź: Przygotuj się do matury z Tutore!

31. Stefan Żeromski, „Rozdziobią nas kruki, wrony…”, „Przedwiośnie”

Twórczość Stefana Żeromskiego to realistyczne i pełne emocji obrazy Polski przełomu XIX i XX wieku. „Przedwiośnie” to powieść o marzeniach i rozczarowaniach młodego pokolenia.

32. Witold Gombrowicz, „Ferdydurke” (fragmenty)

„Ferdydurke” to awangardowa powieść Gombrowicza, która krytykuje konwencje społeczne i literackie. Fragmenty tego dzieła są pełne humoru i ironii.

33. Wybrane wiersze poetów XX wieku: Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Julian Przyboś, Józef Czechowicz, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy

Twórczość poetów XX wieku to różnorodne refleksje nad życiem, miłością i wojną. Każdy z tych poetów wnosi unikalne spojrzenie na rzeczywistość.

34. Tadeusz Borowski, „Proszę państwa do gazu”, „Ludzie, którzy szli”

Opowiadania Tadeusza Borowskiego to wstrząsające relacje z obozów koncentracyjnych. Te teksty są ważnym świadectwem okrucieństw II wojny światowej.

35. Gustaw Herling-Grudziński, „Inny świat”

„Inny świat” to relacja Gustawa Herlinga-Grudzińskiego z pobytu w radzieckim łagrze. To mocne i poruszające świadectwo totalitaryzmu.

36. Hanna Krall, „Zdążyć przed Panem Bogiem”

„Zdążyć przed Panem Bogiem” to wywiad-rzeka Hanny Krall z Markiem Edelmanem, jednym z przywódców powstania w getcie warszawskim. To poruszająca opowieść o heroizmie i człowieczeństwie.

37. Wybrane wiersze poetów emigracyjnych: Stanisław Baliński, Kazimierz Wierzyński, Czesław Miłosz, Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Marcin Świetlicki, Jan Polkowski, Wojciech Wencel

Twórczość poetów emigracyjnych i współczesnych to szerokie spektrum tematów, od refleksji nad losem emigranta po analizę współczesności.

38. Albert Camus, „Dżuma”

„Dżuma” Alberta Camusa to egzystencjalistyczna powieść o walce z epidemią, która staje się metaforą ludzkiego losu i walki ze złem.

39. George Orwell, „Rok 1984”

„Rok 1984” to dystopijna powieść Orwella, która ukazuje totalitarną rzeczywistość kontrolowaną przez Wielkiego Brata. To przestroga przed zagrożeniami systemów totalitarnych.

40. Józef Mackiewicz, „Droga donikąd” (fragmenty)

„Fragmenty „Drogi donikąd” Mackiewicza to opowieść o rzeczywistości okupowanej Polski. To realistyczne i wnikliwe spojrzenie na historię.

41. Sławomir Mrożek, „Tango”

„Tango” to dramat Mrożka, który w satyryczny sposób przedstawia konflikty pokoleniowe i absurdalność ludzkiego życia.

42. Marek Nowakowski, „Raport o stanie wojennym” (wybrane opowiadania)

„Raport o stanie wojennym” to zbiór opowiadań Marka Nowakowskiego, które ukazują życie w Polsce w czasie stanu wojennego. To ważne świadectwo tamtych czasów.

43. Jacek Dukaj, „Katedra” (z tomu „W kraju niewiernych”)

„Katedra” to opowiadanie science fiction Jacka Dukaja, które porusza tematykę przyszłości i technologii. Dukaj jest jednym z czołowych polskich autorów tego gatunku.

44. Antoni Libera, „Madame”

„Madame” to powieść Antoniego Libery, która ukazuje historię młodego człowieka zakochanego w swojej nauczycielce. To także refleksja nad PRL-em i sztuką.

45. Andrzej Stasiuk, „Miejsce” (z tomu „Opowieści galicyjskie”)

„Miejsce” to opowiadanie Andrzeja Stasiuka, które wprowadza w melancholijny i pełen nostalgii świat polskich prowincji.

46. Olga Tokarczuk, „Profesor Andrews w Warszawie” (z tomu „Gra na wielu bębenkach”)

„Profesor Andrews w Warszawie” to opowiadanie Olgi Tokarczuk, które ukazuje spotkanie zachodniego profesora z polską rzeczywistością.

47. Ryszard Kapuściński, „Podróże z Herodotem” (fragmenty)

„Podróże z Herodotem” to refleksje Kapuścińskiego nad historią i współczesnością, inspirowane dziełami starożytnego historyka Herodota.

48. Wybrane utwory okresu stanu wojennego

Literatura stanu wojennego to teksty, które dokumentują i komentują trudny okres w historii Polski, ukazując walkę i codzienne życie pod reżimem.

49. Powojenna piosenka literacka

Wybrane utwory Ewy Demarczyk, Jacka Kaczmarskiego, Wojciecha Młynarskiego, Agnieszki Osieckiej oraz Kabaretu Starszych Panów to muzyczne perełki, które stały się integralną częścią polskiej kultury literackiej.

Podsumowanie: lektury obowiązkowe matura 2025

Podsumowując, przygotowanie do matury 2025 wymaga solidnej znajomości lektur obowiązkowych. Od starożytnych tekstów biblijnych, przez klasykę literatury greckiej i rzymskiej, po kluczowe dzieła literatury polskiej i światowej – lista lektur na maturę 2025 jest bogata i różnorodna. Każdy utwór wnosi istotne wartości literackie, kulturowe i historyczne, które pomagają zrozumieć szerszy kontekst literatury. Dobre przygotowanie do egzaminu z języka polskiego to klucz do sukcesu, dlatego warto poświęcić czas na dokładne zapoznanie się z każdą z lektur obowiązkowych. Powodzenia!

CZYTAJ TAKŻE: Czy warto korzystać z korepetycji przed maturą z polskiego?