Liczebniki porządkowe w języku angielskim

Na liczebniki porządkowe natkniemy się w krótkich wiadomościach, powiadomieniach, zaproszeniach i w wielu innych zwyczajnych sytuacjach. Są na porządku dziennym, dlatego lepiej je sobie dobrze poukładać… Podpowiadamy, co i jak w tym artykule.

Liczebniki porządkowe, czyli co?

Najbardziej znane liczebniki dzielimy na główne i porządkowe. Tak zwane cardinal numbers określają liczbę lub ilość, czyli mówią, ile czegoś jest (np. jeden, dwa, sześć). Na te drugie po angielsku powiemy ordinal numbers, ponieważ odpowiadają na pytanie który z kolei? iwskazują kolejność rzeczy, osób, pojęć albo zjawisk.

• the first person on the list – pierwsza osoba na liście
• the sixth cup of coffee – szósta filiżanka kawy
• take second place – zająć drugie miejsce, mieć drugorzędne znaczenie

Liczebniki porządkowe – pisownia

Przed liczebnikami porządkowymi stawiamy przedimek określony the. Wyjątkiem od reguły są idiomy.Jeżeli podkreślamy przynależność, to wtedy trzeba użyć przymiotnika dzierżawczego my.

• the first wish – pierwsze życzenie
• my first tea – moja pierwsza herbata

Na wygląd i brzmienie liczebników nie ma wpływu „płeć” następującego po nich rzeczownika. Inaczej mówiąc, rodzaj gramatyczny nie wymusza uzgadniania, tak jak ma to miejsce w języku polskim (np. pierwszy, pierwsza, pierwsze).

Liczebniki porządkowe (1-12)

Najtrudniej zacząć, dlatego zanim zbyt daleko wybiegniemy w przyszłość, zróbmy najprostsze odliczanie. Poniższa lista posłuży jako wzór:

• the first (pierwszy)
• the second (drugi)
• the third (trzeci)
• the fourth (czwarty)
• the fifth (piąty)
• the sixth (szósty)
• the seventh (siódmy)
• the eighth (ósmy)
• the ninth (dziewiąty)
• the tenth (dziesiąty)
• the eleventh (jedenasty)
• the twelfth (dwunasty).

W miarę możliwości sukcesywnie dodawajmy kolejne liczebniki.

Dzieci lubią uczyć się w ruchu, a nawet przy akompaniamencie muzyki. Można im zaproponować jedną z najbardziej tradycyjnych i często odśpiewywanych pastorałek. W Internecie znajdziemy ją pod tytułem „The Twelve Days of Christmas” (przykładowe wykonanie tutaj).

Oto zwrotka otwierająca piosenkę:

On the first day of Christmas my true love sent to me
A partridge in a pear tree.

Wysyłki, o których wspomina czyjaś ukochana, zaczynają się zatem od… enigmatycznej przepiórki (ang. partridge) na gruszy. Na tym jednak nie koniec, bo jest to pieśń zbiorcza, a więc każda kolejna strofa nawiązuje do poprzedniej. To zaś ułatwia zapamiętywanie zarówno młodszym, jak i starszym!

Liczebniki porządkowe – kiedy stosujemy?

Jak sama nazwa wskazuje, liczebniki porządkowe zaprowadzają porządek. Dzięki nim można w logicznej kolejności uszeregować następujące jedne po drugich czynności albo polecenia. Liczebniki przydają się też w sytuacji, gdy coś wydarzyło się po raz pierwszy albo któryś raz z rzędu.

W dalszej części artykułu szerokie zastosowanie liczebników porządkowych zawężamy do kilku najciekawszych przypadków, a tymczasem przedstawiamy przykładowe zdania z ich udziałem:

• It’s the third time I ask you for help. (Po raz trzeci proszę cię o pomoc)
• First, think before you act; second, do what you think; and third, think once again. (Po pierwsze, myśl, zanim coś zrobisz. Po drugie, zrób, co myślisz. Po trzecie, przemyśl to jeszcze raz)

Ułamki

W wielu ułamkach druga liczba ma formę liczebnika porządkowego:

• 1/3 one third (jedna trzecia)
• 1/5 one fifth (jedna piąta)
• 1/6 one sixth (jedna szósta).

W niektórych przypadkach mamy do wyboru więcej niż jedną wersję:

• 1/4 one fourth (jedna czwarta)
• 1/4 one quarter (jedna czwarta).

Ale uwaga na wyjątki:

• 1/2 one half (jedna druga).

Imiona władców i papieży

• Henry the Eighth (Henryk VIII)
• Edward the Second (Edward II)

Daty (epoka/wiek, dzień miesiąca)

• in the seventh century B.C. (w VII wieku p.n.e.)
• on March the eighteenth (osiemnastego marca)

Liczebniki porządkowe – jak je tworzymy?

Nie wliczając w to trzech pierwszych liczebników, liczebniki porządkowe w języku angielskim tworzymy wedle określonego schematu. W dużym skrócie polega on na dodaniu końcówki -th do podstawowej formy liczebnika głównego (np. the fourth).

Zdarzają się jednak większe przeróbki w obrębie liczebnika głównego dziesiętnego, wskutek których w liczebniku porządkowym dochodzi do zamiany litery y na ie:

• twenty → the twentieth (dwudziesty)
• ninety → the ninetieth (dziewięćdziesiąty).

W pojedynczych przypadkach końcówki mogą się nieznacznie różnić, ale summa summarum tworzenie jest całkiem intuicyjne. Warunek jest jeden: musimy znać liczebnik główny, od którego pochodzi ten porządkowy…

Liczebniki główne vs porządkowe

Liczebniki główne w języku angielskim różnią się od porządkowych zarówno pisownią, jak i wymową:

• four [fɔ:] vs fourth [fɔ:θ]
• ten [ten] vs tenth [tenθ]

W liczebnikach porządkowych obecność dodatkowej końcówki oznacza konieczność wyartykułowania bezdźwięcznej spółgłoski, która w fonetyce reprezentowana jest przez symbol θ. To dość trudny do wymówienia dźwięk, który nie ma swojego odpowiednika w naszym języku ojczystym, dlatego początkowo wyłapujemy coś w rodzaju polskiego f.

Liczebniki porządkowe – inne wyjątki

Zacznijmy od pierwszej dziesiątki, gdzie na szczególną uwagę zasługuje liczba 5. W liczebniku głównym mówimy na nią five i gdyby przyjąć tę samą zasadę co w większości przypadków, wyszedłby nam z tego liczebnik porządkowy fiveth. Wygląda dziwnie, a brzmi jeszcze gorzej, prawda?

Dlatego obowiązkowo trzeba zamienić litery ve na jedno f, a dopiero potem dostawić końcówkę -th. To samo dotyczy liczby 20 z drugiej dziesiątki, a zatem:

• the fifth (piąty)
• the twelfth (dwudziesty)

Większości umyka też drobiazg, że liczebnik porządkowy od cyfry 9 nie zawiera jednego elementu, a mianowicie litery e:

• nine → the ninth (dziewiąty)

Jeśli liczba dziesiętna składa się z więcej niż jednego słowa, cyfrę jedności oddzielamy od dziesiątek łącznikiem, a liczebnikiem porządkowym jest tu tylko druga liczba:

• the twenty-first (dwudziesty pierwszy)
• the thirty-fifth (trzydziesty piąty).

Przy znacznie większych liczbach należy pamiętać o dwóch kwestiach. Po pierwsze, przed pojedynczymi setkami, tysiącami czy milionami wstawiamy albo przedimek a, albo liczbę one. Po drugie, możemy oddzielić liczebniki porządkowe od całej reszty słowem and, tak jak zademonstrowaliśmy to poniżej:

• one hundred and second (sto drugi)
• one thousand and first (tysiąc pierwszy).

Liczebniki porządkowe – skróty

Skrótowe nazwy tworzymy poprzez dodanie przyrostka th do konkretnej liczby.

• 8th
• 50th
• 100th

Wyjątkiem są trzy pierwsze liczebniki porządkowe, którym niezmiennie przypisujemy sufiksy -st, -nd, -rd.

• 1st
• 2nd
• 3rd
• 101st

Uczysz się od podstaw i masz ochotę na więcej? Powtórz z nami liczebniki porządkowe, odsłuchując ten gramatyczny odcinek zupełnie za darmo. Dla młodszych pasjonatów języka angielskiego przygotowaliśmy specjalne niespodzianki na kursie online Tutore.